Kind zijn - met Astrid Lindgren

Het gebeurt niet vaak dat ik echt op reis ben, maar laatst was ik onderweg per fiets, trein, bus...  En nam ik eens de tijd om in de trein een boek te lezen. 'Herinneringen aan Astrid Lindgren' van degene die haar boeken in het Nederlands heeft vertaald. Van haar persoonlijk wist ik niet veel terwijl zij toch één van de beroemdste kinderboekenschrijfsters van de wereld is.
Altijd interessant hoe zo iemand tegen kinderen aankijkt. Er zal toch een reden zijn dat je specifiek voor kinderen wilt schrijven denk ik dan.... Toch wilde ze bewust geen kinderboeken te schrijven maar ze weet blijkbaar voor hen de juiste toon en sfeer te treffen.

De veilige kinderwereld

In het boekje wordt duidelijk dat Astrid ook zelf op een bepaalde manier altijd kind is gebleven. Een aardige anekdote die dit onderstreept is, dat ze op 66-jarige leeftijd als ze ergens op bezoek is, samen met één van de kinderen vanaf een hoge balk in het hooi springt - dat had ze (helaas) 50 jaar niet gedaan!
Wat mij inderdaad altijd aantrekt is de simpele veilige kinderwereld, die in haar boeken voor je open gaat. Die veilige wereld is één van de belangrijkste dingen die ze haar lezers mee wilde geven, getuige haar grote liefde voor de boeken van "Emil", het vertederende jochie vol kattenkwaad wat opgroeit in dat gedeelte van Zweden waar ook zij haar jeugd heeft doorgebracht. De belevenissen van Emil geven een beeld van de jeugd van haar vader; een vervlogen tijd, de wereld waarin kinderen nog kind mochten zijn en niet allerlei grotemensen- en wereldproblemen op hun nek kregen zoals tegenwoordig vaak het geval is....

Om die reden had Astrid ook veel moeite met laat ik het 'de agressie in de wereld' noemen. Hierom was ze ook maatschappelijk actief en bemoeide zich met de politiek als ze dat noodzakelijk vond.
In 1978 ontving ze een Duitse vredesprijs en een citaat uit het dankwoord laat zien hoe ze voor dit grote probleem een oplossing zoekt. En eigenlijk is het frappant hoe ze op een bepaalde manier dit juist bekijkt:

(...) moeten wij ons na al die duizenden jaren van oorlog niet gaan afvragen of er misschien een constructiefout zit in de hele menselijke soort, omdat we altijd maar weer geweld gebruiken? En zijn wij gedoemd ten onder te gaan aan onze agressie? We willen allemaal vrede. Is het dan niet mogelijk dat wij onszelf veranderen voordat het te laat is? Dat wij afstand leren nemen van geweld. Doodeenvoudig proberen een nieuwe soort mens te worden? Maar hoe zou dat kunnen en waar moet je beginnen? (...)

Dit wat de Bijbel al noemt:... 'de verdorvenheid van de mens', is nog steeds een 'hot item'.. . Je hoeft hiervoor alleen maar te kijken naar de agressie die overal ter wereld ten toon wordt gespreid - ook vaak door de jeugd, bijvoorbeeld vorig jaar in Engeland)

Vredelievende mensen

Haar oplossing is de jeugd: de kinderen. Als je die het juiste voorhoudt, hen niet beknot maar veel vrijheid geeft - als ze leren van degenen waar ze van houden, hun ouders.... dán zou de wereld anders kunnen worden. Dat is ook een reden waarom zij eigenlijk weigerde haar kind-zijn los te laten want zo behield ze haar geloof in een betere wereld en schiep die ook in haar boeken. Haar beroemde creatie Pippi had dezelfde gevoelens:

In het allerlaatste verhaal van Pippi Langkous verzuchten Tommy, Anika en Pippi dat ze nooit groot willen worden «Nee, dat is niet iets om naar te verlangen,» zegt Pippi, «grote mensen hebben nooit iets leuks. Zij hebben alleen maar een heleboel vervelend werk en gekke kleren en likdoorns en inkomenbelasting.» Op aanraden van Pippi besluiten de drie 'peperneut-pillen' in te nemen, die verdacht veel weg hebben van gewone erwten. Onder de formule 'Lief klein pilletje peperneut, ik wil nimmer worden greut' slikken ze hun 'pillen' in.

En lag haar hart ook als vanzelf bij het schrijven voor kinderen vanwege dit grote ideaal: door haar verhalen hen tot betere vredelievende mensen te maken. Het begin van 'een nieuwe soort mens'.
Kinderen zijn inderdaad nog te vormen, ontvankelijk voor wat je hen vertelt en nemen dingen gewoon aan zonder allerlei 'ja maar'- vragen te stellen. Ook hierin had zij het bij het rechte eind.

Haar latere fantasieverhalen laten kinderen wegdromen in een andere wereld. En is er in een prentenboek bijvoorbeeld een jongetje dat door een zeer been niet meer goed kan lopen en de hele dag in bed ligt. Maar 's avonds wordt hij meegenomen naar Schemerland en beleeft daar allerlei avonturen, ziet de hele stad en kan doen wat hij in zijn echte leven niet meer kan...
Dit was Astrids manier om de harde werkelijkheid te kunnen ontvluchten maar deze zo ook aan te kunnen...
En toch... zullen kinderen op een bepaald moment ook geconfronteerd worden met die 'constructiefout' van de mens - al is het alleen maar door zelfkennis, het te zien in je eigen hart. En hebben velen met grote vredesidealen, deze nooit ten diepste wáár kunnen maken.

Wat is de oplossing

 Astrids ouders waren gelovig, hun mooie liefdesverhaal heb ik ook gelezen... Maar blijkbaar is het geloof niet iets wat automatisch overdraagbaar is, terwijl dát nu juist datgene is wat 'de constructiefout' aan zou kunnen pakken... Want om daaraan te ontsnappen zit er niks anders op dan een nieuw mens te worden, 'geschapen in waarachtige heiligheid' zoals de Bijbel het noemt. Wij hebben Hém nodig die volmaakt was en gezegd heeft:  

Laat de kleine kinderen tot Mij komen en verhinder hen niet, want voor zulke mensen is het Koninkrijk van God. 

En het 'zijn als een kind', is een treffend mooie overeenkomst met hoe Astrid was, juist omdat er zoveel waarheid in zit!
Het heeft iets van een tragiek dat niet echt duidelijk is of zij zelf - met zulke grote idealen voor een betere mensheid - de clou heeft begrepen: de Verlosser Zelf nodig te hebben. Dit geloofsaspect kom je met betrekking tot haarzelf en haar boeken eigenlijk niet tegen. Al schijnen er mensen te zijn die boeken hebben geschreven over haar zogenaamde bekering.
Maar wel heeft zij genoten van het leven en al vond ze dat niet makkelijk, een hoge leeftijd mogen bereiken.

En misschien ben jij iemand die ook zulke idealen als Astrid heeft, maar ook jij zult de uitwerking zelf niet voor elkaar krijgen. Jezus Zélf zegt het ons, te worden als een kind om zó, onbevangen, eenvoudig in geloof, van de Vader in de hemel het eeuwige leven aan te kunnen nemen. Een nieuw mens te zijn door de verlossing in Jezus Christus en de toegang tot Zijn Rijk te ontvangen.
Dat Rijk wat geen fantasieverhaal is (zoals Astrid ze schreef) om de harde werkelijkheid aan te kunnen, maar wat eens de hele aarde zal omvatten - geen agressie en geweld meer maar echte vrede!