de Mammon 1 - Slimheid vereist?

Lastige Bijbelteksten ...
Ik heb er ooit al eens een paar blogjes aan gewijd. En dat hielp me toen wel om het een en ander wat beter te snappen.

Nu dacht ik ineens aan een gedeelte waarin Jezus iets zegt over de onrechtvaardige (valse) Mammon. Over geld dus. En kun je die tekst maar zo helemaal verkeerd bekijken. Want geld is ook de wortel van alle kwaad. Hoe kun je er dan vrienden mee maken? 
Maar toch is dat het advies wat we van Jezus zelf krijgen.

<>-<>-<>-<>-<>-<>-<>

Een gelijkenis over geld

Het betreffende gedeelte van Lucas 16 gaat over een rentmeester die er niet veel van bakt; zijn heer ontdekt het en de rentmeester ziet de bui al hangen: hij wordt de laan uitgestuurd. En wat nu?? 'Werken op het land kan ik niet en voor bedelen schaam ik mij'... Eigenlijk is hij een vent van niks. 

Slim maakt hij daarom onder de schuldenaars nog snel even wat vrienden (met het geld van zijn heer!) - ben je mijn heer honderd vaten olijfolie schuldig? maak er maar gauw vijftig van - ... zo kan hij nog ergens terecht als hij zo meteen ontslagen is.

Moet je slim zijn?

Maar zijn die mensen daarom zijn vrienden? Nee, onder het mom van 'wat ben ik toch goed voor jullie', gebruikt hij hen voor eigen doeleinden. En zijn heer krijgt niet wat hem toekomt.

Zo zijn de kinderen van de wereld heel wat slimmer dan de kinderen van het licht...  is de boodschap van Jezus. En je zou kunnen concluderen dat het helemaal oké is als mensen je aardig gaan vinden omdat je hen flink wat geld toeschuift. Een vreemde gedachte ...

Het doet me een beetje denken aan één van mijn kinderen die vroeger een super-soaker had gekregen en plotseling vonden allerlei jongetjes hem aardig en begon het geslijm. Maar over echte vriendschap zegt het niks.
Al was de situatie iets anders dan bij de rentmeester, het laat wel zien dat er zómaar verkeerde motieven in het spel komen, als het gaat om bezittingen en geld.

De betreffende uitspraak: 'maak vrienden met de onrechtvaardige Mammon' gaat niet alleen maar over het weggeven van je geld. Het gaat ook over de onrechtvaardigheid ervan. Het is inderdaad de bron van alle kwaad (óók voor gelovigen...)

Het is blijkbaar heel lastig om er 'goed' mee om te gaan, niet alleen voor jezelf als je er veel van bezit, maar juist als je het weggeeft.
Kijk maar naar de rentmeester; hij deed ook iets goeds met zijn geld, maar hij had een dubbele agenda (allerlei verborgen motieven). Bovendien was het geld van een ander waar hij mooie sier mee maakte.

<>-<>-<>-<>-<>-<>-<>

In deze gelijkenis over de Mammon (de god van het geld) kun je wel heel duidelijk zien waar het mis kan gaan als er geld in het spel is. 
Ook in deze tijd zie je dezelfde dingen gebeuren.

Al denkt men iets goeds te doen, zelfs dan kan het uiteindelijk verkeerd uitpakken, want geld is ook macht... en daar vallen veel mensen voor. Misschien zelfs zonder dat ze het door hebben. 
Je kan het - heel slim - bedekken met mooie (vrome) woorden ... maar ten diepste is dan toch de Mammon je afgod geworden.

En daar is nog wel meer over te zeggen. 
Maar vanwege de lengte, komt de verdere toepassing toch maar in een volgend blog.

Geen roof, maar ... wat dan wèl? (2)

Mijn vorige blogje ging over vers 6 van Filippenzen 2, één van de moeilijk(st)e teksten in de Bijbel. Inmidddels begrijp ik wat beter wat 'geen roof geacht hebben' betekent. :)
Toch wilde ik het hier niet bij laten omdat als vanzelf de vraag opkwam: wat heeft vers 7 er na, ons nu precies te zeggen?

Filippenzen 2
6 Die, hoewel Hij in de gestalte van God was, 
het niet als roof beschouwd heeft aan God gelijk te zijn
7 maar Zichzelf ontledigd heeft door de gestalte van een slaaf aan te nemen
en aan de mensen gelijk te worden. 

En ik herinnerde ik me uit het Oude Testament een andere tekst. Zou ik wat wijzer worden door die eens weer te bekijken? Soms helpt zoiets je verder op weg.

Even een vergelijking

Ja, er is zelfs veel overeenkomst! Er wordt in Psalm 69 gesproken over 'roof' en óók in de ontkennende vorm: 'wat ik niet geroofd heb.... moet ik toch teruggeven...'

Op oneerlijke wijze word je gedwongen iets terug te geven, het word je eigenlijk gewoon afgepakt - dat lijkt de invalshoek in dit vers. Het is een beetje zoals we tegenwoordig ook wel praten over alle bezuinigingen. We zeggen dan zoiets als: "De ouderen worden dubbel gepakt. Ze hebben hun hele leven premie betaald voor hun pensioen maar moeten daar nu ineens flink op inleveren. Het is de omgekeerde wereld!".
We voelen dat als grote oneerlijkheid, ja als roof: Robin Hood die de hardwerkende mensen die over de bosweg rijden, overvalt en in dit voorbeeldje, van hun zuur verdiende spaarcentjes ontdoet.
Alleen is Robin Hood 'the good guy' die dat geld dan niet zelf houdt (zoals eigenlijk altijd wel het geval is als je iets rooft) maar hij verdeelt de buit onder de armen, doet er weer vrijwillig afstand van. Een vreemd soort rover eigenlijk.

Hoe onlogisch!

Ineens zie ik hier toch iets in van Filippenzen 2 waar Jezus het 'aan God gelijk zijn' niet in bezit kreeg door een 'roof'. Hetzelfde zegt Psalm 69: Wat ik niet geroofd heb... en komt het in onze ogen onlogische vervolg. Normaal is het zo dat je het 'geroofde' weer zou moeten 'inleveren' bij de rechthebbende.
In deze twee gedeelten is er juist niet geroofd - toch wordt er gehandeld alsof dat wél zo is. De omgekeerde wereld.
Psalm 69 gaat over 'betalen': Jezus (profetisch gezien) moest betalen, iets teruggeven, terwijl Hij niets had geroofd ... geen schuld, toch boeten zou je kunnen zeggen... Niet voor te stellen!

En onze tekst?

Die moeilijke teksten uit Filippenzen 2 werden hierdoor ineens duidelijker. Ik zag er dezelfde zinsconstructie wat heel verhelderend werkte - al was het hier een vrijwillige handeling.
Alles wat de Heer bezat... legde Hij helemaal af en zó staat het in vers 7: maar Hij heeft Zichzelf ontledigd. Ook geheel onlogisch want net als in Psalm 69, was het juist WEL rechtmatig bezit. Ook alles wat bij Zijn hoge positie hoorde, al Zijn rijkdom en heerlijkheid heeft Hij afgelegd totdat er niets meer van te zien was. En dat terwijl niemand Hem dwong.

- In gewone woorden zou je het eerste stukje van vers 7 zo kunnen zeggen:
"De Here Jezus deed zomaar, terwijl het niet noodzakelijk was, afstand van het 'aan God gelijk zijn'." - 

En daar bleef het niet bij: 'En Hij nam de gestalte van een slaaf aan', zo gaat vers 7 verder. Die bewoording duidt op activiteit; het overkwam Hem niet maar Hij kóós ervoor en '...werd aan de mensen gelijk'. 

Iets om eens even bij stil te staan want - als gewone mensen - kunnen we ons er haast geen beeld van vormen hoe dat was, die gelijkheid van de Here Jezus aan God voordat Hij geboren werd. De verheerlijking op de berg laat er iets van zien: En Hij werd voor hun ogen van gedaante veranderd; Zijn gezicht straalde als de zon en Zijn kleren werden wit als het licht. Ook in Johannes 17 komt deze heerlijkheid naar voren en spreekt Jezus de wens uit dat de Vader Hem die weer teruggeeft omdat Zijn taak er op zit. Hij plaatst Zich daar eigenlijk al achter het kruislijden, terwijl het nog moet komen. En zegt daar:  Verheerlijk Mij, Vader, bij Uzelf, met de heerlijkheid die Ik bij U bezat voordat de wereld er was.

Wat een contrast

De mensen waartussen Hij leefde die drie jaren, wisten niets van die heerlijkheid - Hij werd zelfs gearresteerd als een rover (Als tegen een rover zijt gij uitgetrokken met zwaarden en stokken?), ingewisseld tegen een rover (Hem niet, maar Barabbas! En Barabbas was een rover) en gekruisigd tussen rovers....

Ja, vers 7 is voor mij nog méér een contrast geworden met dat voorgaande vers, want in plaats van alles waar Hij recht op had, te hebben en te houden, ontledigde Hij zich niet alleen van al die heerlijkheid, het ging nog veel verder.
Uiteindelijk stierf Hij aan een kruis, als een rover... en dat allemaal voor jou, voor mij... (ja, zoals Psalm 69:5 het zegt)

Eén was er, die waardeerde Hem wel, en hoe lezen we in het vervolg:
 'daarom heeft God Hem ook uitermate verhoogd en Hem de naam boven alle naam geschonken'.
Ja, Hij heeft alle heerlijkheid weer terugontvangen en meer dan dat..

Laten we ons nu al voor Hem neerbuigen - anders zullen we later moéten - en belijden:

 Jezus Christus is Here, tot eer van God, de Vader!

Na vers 6 en 7 heeft het voorgaande vers 5 ons ook nog iets te zeggen.  

Dat komt een volgende keer...

Geen roof? (1)

Er zijn van die Bijbelteksten... - zélfs als je je hele leven al een gelovige bent zoals ik, blijven ze onbegrijpelijk.
Anderen hebben blijkbaar ook wel eens last van dit probleem want laatst, op een verjaardag, kwam het gesprek ook op hetzelfde onderwerp. En welke zinsnede ging het om? Jawel, de tekst met ... het was geen roof ... Sommige lezers weten dan direct: Filippenzen 2, en er is grote kans dat ze zeggen: 'Ja, dat stukje snap ik ook nooit zo goed'...

Het gaat om dit citaat (en wil je enkele vertalingen naast elkaar? klik hier)

Robin Hood, de beroemde (struik)rover

Filippenzen 2
6 Die, hoewel Hij in de gestalte van God was, 
het niet als roof beschouwd heeft aan God gelijk te zijn

Vergelijkingen...

Het eerste gedeelte lukt nog wel, maar dan komt het moeilijke dat Hij het aan God gelijk zijn niet als roof heeft beschouwd. Die roof, het is altijd nog abacadabra voor me gebleven.
Ook de NBG gebruikt dat woordje in de mij zeer bekende vertaling: "Hij heeft het aan God gelijk zijn niet als een roof geacht..."  
Maar het aan God gelijk zijn kun je toch niet wegnemen?? (Zoals de bekende Robin Hood geld ontfutselde aan de rijken). Omdat ik het bij gebrek aan beter, zo uitlegde, kwam ik er niet echt uit.

Maar nu keek ik eens even verder en de NBV vervangt dat woordje 'roof' voor iets heel anders en zegt dat Hij de gelijkheid aan God niet vasthield. Klinkt minder moeilijk maar wat heeft 'vasthouden' nu met een oneerlijke actie als 'roof' te maken? Daar moest ik even over nadenken.
Toch zit er wel wat in dat vasthouden. Als je iets rooft, doe je dat omdat het je geweldig lijkt datgene te bezitten. Op normale wijze kun je er niet aan komen - je bent arm of bezit niet de juiste kwalificaties ... Dan zit er niks anders op dan stiekem te werk te gaan of geweld te gebruiken en het zo te 'stelen'...  En het zou erg onlogisch zijn dat je het dan direct weer afstaat, nee, je moet en zal het hebben.
Maar het 'vasthouden' is de helft van het verhaal (ga dus nooit af op de NBV!) want 'roof' ('robbery') betekent ook: 'je iets onrechtmatig toeëigenen'. Er zit actie in, zoals een  andere Engelse vertaling hier 'to grasp' - grijpen heeft.

Toepassing

Zo werd de tekst voor mij veel duidelijker: Voor de Here Jezus was 'het gelijk zijn aan God', geen roof. Hij heeft het zich niet (onrechtmatig) toegeëigend en het zo tot zijn 'bezit' gemaakt. Want Hij was gelijk aan God. Om een menselijke vergelijking te gebruiken: Hij hoefde geen staatsgreep te plegen.
Wie dat wél heeft geprobeerd is de duivel, en hij spiegelde dat de mens voor: Als je eet van de vrucht, zul je aan God gelijk zijn... Die roof is mislukt en als gevolg daarvan was er juist een val.
En hier zie ik ineens heel goed wat 'roven' eigenlijk inhoudt.

Wat nog goed is om te bedenken, dat de tekst uit Filippenzen slaat op de positie van de Here Jezus voordat Hij naar de aarde kwam. Hij was de Zoon die aan God gelijk was - niet een heel perfect mens die hier geboren werd en door Zijn leven op aarde als beloning uiteindelijk aan God gelijk mocht worden, een soort rechtmatig toeëigenen vanwege goed gedrag.
Dat zou ook nooit kunnen wat er is geen mens die goed doet zegt de Bijbel, zelfs niet één. Niemand kan ooit een broeder loskopen noch aan God de losprijs betalen....
De Here Jezus was voordat Hij mens werd, naar Zijn aard God. Daar is geen geweld aan te pas gekomen.

Conclusie:

In eigen woorden, hoe ik deze onbegrijpelijke tekst nu begrijp:
"Hij was in de gestalte van God, 
maar de gelijkheid aan God heeft Hij zich niet onrechtmatig toegeëigend."

En dan komt er natuurlijk nog een tekst achteraan, 

Toen ik die bekeek, bleek er ook nog iets vóór te staan en doel ik op vers 5. 

Maar de volgende keer eerst vers 7 van Filippenzen 2.